Antonio Muñoz Molina: "Tegenwoordig heersen er destructieve en waanvoorstellingen, zoals dat moslims ons binnenvallen en Europa willen islamiseren."

Een portret van het genie uit de Gouden Eeuw dat, in tegenstelling tot Quevedo, Góngora, Lope of de Heilige Teresa, niemand had om hem te schilderen. Een portret van Miguel de Cervantes – het portret dat we kennen uit de boeken, met zijn geplooide kraag en scherpe baard, toegeschreven aan Juan de Jáuregui, is hij niet – en bovenal van zijn onsterfelijke personage, Don Quichot. Uit dat boek dat Antonio Muñoz Molina (Úbeda, 1956) als kind voor het eerst vond in een koffer op de hooizolder op de bovenste verdieping. Een Don Quichot met geblakerde randen die zijn grootvader van moederskant had gered uit het vuur op de binnenplaats van de boerderij in Úbeda, waar hij als muilezeldrijver werkte toen de militie in 1936 de boerderij kwam collectiviseren. Een Don Quichot is het boek dat de auteur van Winter in Lisbon het vaakst heeft gelezen en waarin hij de lach, fictie, waanzin, leugens en het vlechtwerk van het leven verkent en deze verweeft met zijn eigen leven, in De zomer van Cervantes (Seix Barral).

Een Cervantes, merkt hij op, die "een leven van enorme rijkdom had" maar "die sinds zijn kindertijd armoede en een gebroken adelstand kende; zijn vader was chirurg, een barbier, die tanden trok en kromme armen repareerde." Vervolgens "leidde Cervantes een zeer nomadisch leven. Op zijn twintigste bevond hij zich in Italië en ontmoette hij de belangrijkste literaire en esthetische avant-garde van Europa, die zijn sporen op hem achterliet." "En plotseling zat hij in het leger, en als novice bevond hij zich in de Slag bij Lepanto. Hij raakte zwaargewond en onderging een nieuwe schoolopleiding, gevangenschap, wat hem een ​​visioen gaf van de andere kant van de Middellandse Zee. Hij bevond zich vijf jaar lang in die wereld. En hij sprak die gemengde taal van Algiers," benadrukte hij.

"Toen hij terugkeerde naar Spanje, zag hij dat zijn aspiraties waren gedwarsboomd en dat hij zich moest wijden aan zijn werk als belastinginner, het in beslag nemen van tarwe en olie voor de Spaanse Armada, waarvoor hij een bewonderend gedicht schreef. En toen zag hij de teloorgang van dat alles," vatte hij samen. Hij voegde eraan toe dat "hij als schrijver iemand was die enig succes had gehad in het theater en zich plotseling aan de kant geschoven voelde. En deze combinatie van kennis en een beetje aan de zijlijn staan ​​gaf hem zijn bijzondere helderheid."

“Er heeft nog nooit een machine van bedrog, overheersing en manipulatie bestaan ​​zoals die we nu hebben.”

"Voor mij is hij het toonbeeld van een schrijver, omdat hij tegelijkertijd een passie voor literatuur en een kennis van de realiteit bezit; hij weet hoe een boer, een crimineel, spreekt," beweert Muñoz Molina. En hij zingt een mea culpa: "Als jongeman was fictie alles voor mij. Beetje bij beetje besefte ik de arrogantie die in een kunstenaar kan bestaan ​​en de behoefte om fictie nauwer te verbinden met de echte wereld. En om de echte wereld los van fictie te zien. Als kind leefde ik in de natuur, maar ik zag haar niet. Ik begon naar de natuur te kijken toen ik in de veertig was."

En hij behandelt meer aspecten van Don Quichot . "Voor ons is het Cervantes' meesterwerk, maar in zijn tijd was het de epische poëzie die prestige gaf. Don Quichot was een commercieel succes; het werd snel vertaald, maar het gaf hem niet wat hij nastreefde: erkenning als onderdeel van de poëtische elite. Daarom stierf hij tijdens de redactie van Persiles en Sigismunda , met aristocratische personages, waarvan hij geloofde dat ze hem die roem zouden bezorgen. Het doet me denken aan Arthur Conan Doyle, die voor ons Sherlock Holmes is, maar voor hem was het een schande, omdat hij als literair auteur beschouwd wilde worden en lange, dichte historische romans schreef."

Een Quichot die, zo merkt hij op, begint als "een mix van een Italiaanse korte roman en een slasher, en plotseling uitdijt en als een explosie is." Een werk waarin de waanzin van de hoofdpersoon "niet bepaald de strijd is van het ideaal tegen de vulgariteit van de realiteit, maar eerder die van iemand die zo verzonken is in theoretische abstracties dat hij het contact met de realiteit is kwijtgeraakt en zijn mentale constructie wil opleggen aan wat zich voor hem bevindt. Don Quichot, eenmaal ergens van overtuigd, is zich niet bewust van de realiteit en kan volledig schadelijk zijn," waarschuwt hij. Een reflectie die Muñoz Molina brengt in een actuele realiteit die "veel angst" bij hem oproept.

"Er zijn partijen met overheidsverantwoordelijkheden die de Slag bij Roncesvalles vieren, ook al was die fantastisch."

In het eerste deel van Don Quichot wil hij de dingen niet zien. In het tweede deel wordt hij bedrogen. Dit zijn de twee kanten van het mens-zijn. Het gemak waarmee we onszelf bedriegen en waarmee we bedrogen kunnen worden. Het is er altijd al geweest, maar nu zijn de krachten die je tot zelfbedrog aanzetten en die jou bedriegen kolossaal; ze zijn niet te vergelijken, niet alleen met de 17e eeuw, maar ook niet met 30 jaar geleden. En gezien de triomf van destructieve en waanzinnige fictie vandaag de dag, kan literatuur ons helpen op onze hoede te zijn, maar er is nog nooit een machine van bedrog, overheersing en manipulatie geweest zoals die we nu hebben.

En hij noemt "de fictie dat immigranten ons binnenvallen en Spanje en Europa zullen islamiseren, een waanzinnige en destructieve fictie die miljoenen mensen overtuigt. En we zien de Slag bij Roncesvalles opnieuw gevierd worden, dat regeringspartijen die vieren ondanks de fantasie." "We ervaren de mix van de reactionaire golf en de machinerie van misleiding, van de eliminatie van de realiteit. Er is een giftige mix tussen de meest primitieve en deze angstaanjagende krachten. Vandaag de dag zijn we veel meer vervreemd dan Don Quichot," concludeert hij.